bakthivahini
Soundarya Lahari Telugu Lo
అసౌ నాసావంశ స్తుహినగిరివంశధ్వజపటి!
త్వదీయోనదీయః ఫలతు ఫల మస్మాక ముచితమ్,
వహంత్యంత ర్ముక్తా శ్శిశిరకరనిఃశ్వాస గళితం
సమృద్ధ్యాయ త్తాసాం బహిరపి చ ముక్తామణిధరః
తాత్పర్యం:
ఓ హిమగిరి వంశ పతాకం వంటి గౌరీదేవీ! నీ ముక్కు అనే వెదురు (వంశం) మాకు దగ్గరగా ఉండి మాకు తగిన ఫలాన్ని ఇచ్చుగాక! నీ ముక్కులోని చంద్రనాడి అనే నిశ్వాసం నుంచి జారిన ముత్యాలను ధరిస్తున్న ఆ ముక్కు, వెలుపల కూడా ముత్యాలను ధరించేలా ఉంది (ముక్కుపుడకల కారణంగా).
ప్రకృత్యా రక్తాయా స్తవ సుదతి! దంతచ్ఛదరుచే:
ప్రవక్ష్యే సాదృశ్యం జనయతు ఫలం విద్రుమలతా,
న బింబం తద్బింబ ప్రతిఫలనరాగా దరుణిమం
తులా మ ధ్యారోఢుం కథమివ న లజ్జేత కలయా
తాత్పర్యం:
ఓ సుందరమైన దంతాలు కల కల్యాణీ! సహజంగానే ఎర్రనైన నీ అధర శోభకు నేను ఒక పోలిక చెబుతాను. పగడపు తీగ ఫలించదు. దొండ పండు కూడా, నీ పెదవుల ప్రతిబింబం వల్ల ఎరుపు రంగు వచ్చినట్లుగా ఉందే తప్ప, పదహారో వంతు కూడా నీ పెదవికి సాటి రాలేదు.
స్మితజ్యోత్స్నా జాలం తవ వదన చంద్రస్య పిబతాం
చకోరాణా మాసీ దతిరసతయా చంచుజడిమా,
అత స్తే శీతాలతో రమృత లహరీ రామ్లరుచయ:
పిబంతి స్వచ్ఛందం నిశి నిశిభృశం కాంజికధియా
తాత్పర్యం:
ఓ జగన్మాతా! నీ ముఖం అనే చందమామ యొక్క చిరునవ్వు వెన్నెలను పానం చేస్తున్న చకోర పక్షులకు, ఆ అమృతం యొక్క మాధుర్యం అతిగా ఉండటం వల్ల రుచి తెలియకుండా మొద్దుబారిపోయాయి. అందుకే, ఆ పక్షులు పులుపును కోరుకుంటూ, చంద్రుని యొక్క అమృత ప్రవాహాన్ని పులిసిన గంజి అనుకొని ప్రతి రాత్రి యధేచ్ఛగా తాగుతున్నాయి.
అవిశ్రాంతం పత్యుర్గుణగణకథా మ్రేడనజపా
జపాపుష్పచ్ఛాయా తవ జనని! జిహ్వా జయతి సా,
యదగ్రాసీనాయా: స్ఫటికదృషదచ్ఛచ్ఛవిమయీ
సరస్వత్యా మూర్తి: పరిణమతి మాణిక్యవపుషా.
తాత్పర్యం:
ఓ జగన్మాతా! ఏ నాలుక చివర కూర్చున్న సరస్వతీదేవి యొక్క స్పటికం వంటి స్వచ్ఛమైన శరీరం కెంపు రంగు శరీరంగా మారుతుందో, ఆ దాసనపువ్వు రంగుతో కూడిన నీ నాలుక, నీ భర్త (శివుడు) యొక్క గుణగణాలను నిరంతరంగా కీర్తించడం వల్ల శోభిల్లుతోంది.
రణే జిత్వా దైత్యా నపహృతశిరస్త్రై: కవచిభిర్
నివృత్తై శ్చండాంశ త్రిపురహర నిర్మాల్యవిముఖై:
విశాఖేంద్రోపేంద్రై శ్శశివిశద కర్పూరశకలా:
విలీయంతే మాత స్తవ వదన తాంబూల కబళా:
తాత్పర్యం:
ఓ లోకమాతా! యుద్ధరంగంలో రాక్షసులను ఓడించి, శిరస్త్రాణాలు, కవచాలు తీసి వచ్చిన షణ్ముఖుడు (కుమారస్వామి), ఇంద్రుడు, ఉపేంద్రుడు (విష్ణువు) – శివుని నిర్మాల్యాలను (పూజలో వాడినవి) తీసుకోవడానికి ఇష్టపడరు. అలాంటి వారు నీవు తిన్న తాంబూలం వల్ల మిగిలిన, చంద్రుని వలె స్వచ్ఛమైన కర్పూరపు ముక్కలను తినడానికి ఇష్టపడుతున్నారు.
విపంచ్యా గాయంతీ వివిధమపదానం పశుపతే
స్వయా రబ్ధే వక్తుం చలిత శిరసా సాధువచనే,
తదీయై ర్మాధుర్యై రపలపిత తంత్రీకలరవాం
నిజాం వీణాం వాణీ నిచుళయతి చోళేన నిభృతమ్
తాత్పర్యం:
ఓ చండీ! సరస్వతీదేవి తన వీణతో ఈశ్వరుని గొప్ప కథలను పాడుతుండగా, నీవు తల ఊపుతూ ‘బాగుంది’ అని నోరు విప్పగానే, నీ మాటల మాధుర్యానికి ఆమె వీణ యొక్క ధ్వని వెలవెలబోయింది. దాంతో వాగ్దేవి (సరస్వతి) తన వీణను నెమ్మదిగా ఒక వస్త్రంతో కప్పిపుచ్చింది.
కరాగ్రేణ స్పృష్టం తుహినగిరిణా వత్సలతయా
గిరీశేనోదస్తం ముహు రధరపానాకులతయా
కరగ్రాహ్యం శంభో ర్ముఖముకురవృంతం గిరిసుతే!
కధంకారం భ్రూమ స్తవ చుబుక మౌపమ్యరహితమ్
తాత్పర్యం:
ఓ పార్వతీదేవీ! ప్రేమతో హిమగిరి తన చేతితో తాకింది, ఈశ్వరుడు అధరామృతం పానం చేయడానికి ఆతృతగా పదేపదే పైకి ఎత్తాడు. ముఖం అనే అద్దానికి పిడి (వృంతం) వంటి నీ గడ్డం సౌందర్యాన్ని ఎలా వర్ణించగలం? దానికి పోలిక లేదు.
భుజాశ్లేషా న్నిత్యం పురదమయితు: కంటకవతీ
తవ గ్రీవా ధత్తే ముఖకమలనాళ శ్రియ మియమ్,
స్వత శ్శ్వేతా కాలాగురు బహుళ జంబాల మలినా
మృణాళీ లాలిత్యం వహతి యదధో హారలతికా
తాత్పర్యం:
ఓ గౌరీదేవీ! మహాదేవుడు నిన్ను ఆలింగనం చేసుకోవడం వల్ల పులకించిన నీ మెడ, ముఖం అనే పద్మానికి కాడ (నాళం) లాగా శోభిల్లుతోంది. ఆ మెడకి దిగువగా ఉన్న తెల్లని ముత్యాల హారం, కాలాగురు (ఒక రకమైన సువాసన ద్రవ్యం) పంకం వల్ల నల్లబడిన తామరకాడ సౌందర్యాన్ని కలిగి ఉంది.
గళే రేఖాస్త్రిస్త్రో గతిగమకగీతైకనిపుణే
వివాహవ్యానద్ధప్రగుణగుణసంఖ్యా ప్రతిభువః
విరాజంతే నానావిధమధురరాగాకర భువాం
త్రయాణాం గ్రామాణాం స్థితినియమసీమాన ఇవ తే.
తాత్పర్యం:
ఓ అంబికా! సంగీతంలో నిపుణురాలైన నీ మెడపై ఉన్న మూడు రేఖలు, వివాహ సమయంలో కట్టబడిన శుభసూత్రాల సంఖ్యకు గుర్తుగా ఉన్నట్లుగా ప్రకాశిస్తున్నాయి. అవి వివిధ మధురమైన రాగాలకు మూలమైన మూడు గ్రామాలైన (సంగీతంలోని మూల స్వర సమూహాలు) షడ్జం, మధ్యమం, గాంధారం అనే వాటికి సరిహద్దు గీతల్లాగా కూడా ఉన్నాయి.
మృణాళీమృద్వీనాం తవ భుజలతానాం చతసృణాం
చతుర్భి స్సౌందర్యం సరసిజభవః సౌతి వదనై:
నఖేభ్యస్సంత్రస్య ప్రథమమథనా దంధక రిపో
శ్చతుర్ణాం శ్రీర్షాణాం సమ మభయహస్తార్పణధియా
తాత్పర్యం:
ఓ మృడానీ! బ్రహ్మ (సరసిజభవః) తన మొదటి తల తెగిపోవడం వల్ల శివుని గోళ్ళకు భయపడి, మిగిలిన నాలుగు తలలకు అభయాన్ని కోరుతూ, తామరకాడల వలె మెత్తనైన నీ నాలుగు బాహువుల సౌందర్యాన్ని నాలుగు ముఖాలతో స్తుతిస్తున్నాడు.
ఈ శ్లోకంలో బ్రహ్మ, పరమశివుడి చేతిలో ఒక తల కోల్పోయిన తర్వాత, తనకు మళ్ళీ అలాంటి అపాయం కలగకుండా ఉండటానికి, నాలుగు శిరస్సులతో అమ్మవారిని స్తుతించాడు అని చెప్పబడింది.
