కమలాకుచ చూచుక కుంకుమతో
నియ తారుణి తాతుల నీలతనో
కమలాయత లోచన లోకపతే
విజయీ భవ వేంకటశైల పతే
భావం
ఈ శ్లోకంలో వేంకటేశ్వరుని అద్భుతమైన స్వరూపాన్ని ప్రశంసించగా, ఆయన శరీరం లక్ష్మీదేవి కుంకుమతో పోల్చబడింది. ఆయన కన్నులు కమలపువ్వుల వలె విశాలంగా, అందంగా ఉన్నాయి. వేంకటేశ్వరుడు సమస్త జగత్తుకు ప్రభువైనవాడు, శేషశైలపతీగా పూజించబడతాడు. భక్తి గీతంలో, ఆయనకు విజయాన్ని మరియు ఆశీర్వాదాన్ని కోరుతూ, శేషశైలపతినై ఆరాధించినట్లుగా భక్తులు ప్రార్థిస్తున్నాయి.
స చతుర్ముఖ షణ్ముఖ పంచముఖ
ప్రము ఖాఖిలదైవత మౌళిమణే
శరణాగత వత్సల సారనిధే
పరిపాలయ మాం వృషశైల పతే.
భావం
ఈ శ్లోకంలో వేంకటేశ్వరుని అత్యద్భుతమైన గుణాలు వర్ణించబడుతున్నాయి. వేంకటేశ్వరుడు బ్రహ్మ, శివ, కుమారస్వామి వంటి ప్రధాన దేవతలకి నాయకుడు మరియుసమస్త భక్తులపై తన దయను చూపిస్తాడు. ఆయన శరణాగత వత్సలుడు, అంటే శరణార్థులను కాపాడే ప్రభువు. బలానికి నిధి, దయ హృదయం కలిగిన వేంకటేశ్వరుని పాలనకు తగిన వ్యక్తి. శ్లోకంలో ఆయనను వృషశైలాధిప అనే పేరు ద్వారా, వేంకటేశ్వరుని పరిపాలన మరియు దయను కోరుతూ, భక్తులు ఆయన కృప కోసం ప్రార్థిస్తున్నారు.
అతి వేలతయా తవ దుర్విషహై
రనువేలకృతైరపరాధ శతైః
భరితం త్వరితం వృషశైలపతే
పరయా కృపయా పరిపాహి హరే.
భావం
ఈ శ్లోకంలో భక్తుడు తన అనేక అపరాధాలను అంగీకరిస్తూ, వాటిని క్షమించాలని వేంకటేశ్వరుని కృపను కోరుకుంటున్నాడు. “హద్దులేనివియు, సహించరాని” అనేక మాటల ద్వారా, తన తప్పులను తెలియజేస్తూ, వాటిని క్షమించడానికి దేవుని దయను అభ్యర్థిస్తున్నాడు. “వందల కొలది తప్పులు ప్రతిదినము చేస్తూ ” తను చేసిన అపరాధాలను పునఃపునగా ఒప్పుకుంటూ, వాటి నుండి రక్షణ పొందాలని కోరుకుంటున్నాడు. ఆయన రక్షణ ఇవ్వాలని, తనకు విముక్తి కలుగాలని ప్రార్థన చేస్తున్నాడు.
అధి వేంకటశైల ముదారమతే
ర్జన తాభిమ తాధిక దాన రతాత్‌
పర దేవతయా కథితా న్నిగమైః
కమలా దయితా న్న పరం కలయే.
భావం
జనసమూహం కోరిన దానికంటే అధికంగా ఇచ్చే వేంకటేశ్వరుడు, వేంకటాచలంలో నివసించే ఉదారమైన దయా మూర్తి. వేదములచే పరదేవతగా పిలవబడే ఆయన, లక్ష్మీదేవికి భర్తగా ఉన్నవాడు. ఇలాంటి గొప్ప వేంకటేశ్వరుని కంటే మరొక దైవం లేదని ఈ శ్లోకం తెలియజేస్తుంది. ఆయన దయ, ఉదారత, మరియు క్షమ గుణంతో ప్రజల జీవితాల్లో ఆశీర్వాదాలు కురిపిస్తాడు.
కలవేణు రవా వశ గోపవధూ
శతకోటి వృతా త్స్మరకోటి సమాత్‌
ప్రతివల్ల వికాభిమతా త్సుఖదాత్‌
వసుదేవసుతాన్న పరం కలయే.
భావం
ఈ శ్లోకంలో వాసుదేవుని దివ్య గుణాలను ప్రశంసిస్తూ, ఆయన మధురమైన వేణు వాయిద్యాల వలన కోట్లకొలది గోపికల ప్రేమను పొందినవాడిగా వర్ణించబడుతున్నాడు. ఆయన కోటి మన్మథుల వలె ఆకర్షణీయుడిగా, గొల్లపడుచుల పట్ల అనురాగం ఉన్నవాడిగా, సుఖాలను ప్రసాదించేవాడిగా, సమస్త ప్రపంచానికి ఆశీర్వాదం ఇచ్చే దేవుడిగా చెప్తున్నారు. వాసుదేవుని కంటే గొప్ప దైవం మరొకటి లేదు అని స్పష్టంగా పేర్కొనబడింది.
అభిరామ గుణాకర దాశరథే
జగదేక ధనుర్ధర ధీరమతే
రఘునాయక రామ రమేశ విభో
వరదో భవ దేవ దయాజలధే.
భావం
“ఓ రామా! రఘునాయక! దాశరథీ!” అని, రాముడిని రఘుకులనాయకుడు మరియు దాశరథి అని పిలుస్తూ, ఆయనకు గొప్ప గుణాలున్నవాడని చెప్పబడుతోంది. “నీవు మనోహరములైన గుణములకు నిధివి” అని ఆయన అద్భుతమైన గుణాల నిలయంగా, “ధనుర్ధురుడవు” అని ఆయన అద్భుతమైన ధనుర్విద్య కలవడని, “లక్ష్మికి భర్తవు” అని లక్ష్మీదేవి భర్త అని ప్రస్తావన. “దేవుడవు” అనగా రాముడిని ఆధ్యాత్మిక మహానుభావుడిగా అభివర్ణించడం. చివరగా, “ఓ దయాసముద్రుడా! వరములొసగి నన్నుద్ధరింపుము” అని, ఆయన దయతో భక్తుల్ని రక్షించడంలో మార్గదర్శకుడిగా ఉండాలని కోరారు.
అవనీ తనయా కమనీయకరం
రజనీకర చారు ముఖాంబురుహమ్‌
రజనీచర రాజ తమోమిహిరం
మహనీయ మహం రఘురామ మయే.
భావం
ఓ దేవా! నీవు సీతాదేవికి ప్రియుడవు, చంద్రునిలా చక్కని ముఖమును కలిగి, రావణుడు వంటి రాక్షసుల చీకటిని తొలగించి సూర్యుడిలా వెలుగును ప్రసాదించే మహనీయుడవు. నీవు ధైర్యవంతుడుగా, సర్వతత్త్వాలను ఆశీస్సులుగా ఇచ్చే దయ హృదయం ఉన్నవాడివి. ఓ రామా! నా పాపాల నుంచి నన్ను రక్షించి, నమ్మకంతో నన్ను మార్గదర్శనమిచ్చి, క్షేమాన్ని ప్రసాదించమని ప్రార్థిస్తున్నాను.
సుముఖం సుహృదం సులభం సుఖదం
స్వనుజం చ సుఖాయ మమోఘ శరమ్‌
అపహాయ రఘూధ్వహ మన్య మహం
న కథంచన కంచన జాతు భజే.
భావం
చక్కని ముఖముతో, మంచి మనస్సుతో, సులభంగా, సుఖములను ప్రసాదించగలవాడుగా, అనుకూల సోదరులను కలిగినవాడుగా శ్రీ రామచంద్రుడు నిలిచాడు. ఇంత గొప్ప దైవ స్వరూపుడైన రాముడిని విడిచి, నేను ఎట్టి పరిస్థితిలోనూ వేరొక దేవుడిని సేవించను.
వినా వేంకటేశం న నాథో న నాథః
సదా వేంకటేశం స్మరామి స్మరామి
హరే వేంకటేశ ప్రసీద ప్రసీద
ప్రియం వేంకటేశ ప్రయచ్ఛ ప్రయచ్ఛ.
భావం
వేంకటేశ్వర స్వామి నా ప్రాణాధారము, ఆయన తప్ప నాకు మరో దిక్కు లేదు. నా హృదయం ఎల్లప్పుడూ ఆయనను స్మరిస్తూ ఉంటుంది. ఓ హరీ! ఓ వేంకటేశ్వరా! మీ కృపా కటాక్షంతో నాకు అనుగ్రహించండి. మీ ప్రియతమమైన దయతో నా జీవితాన్ని ప్రశాంతంగా చేసి ఆశీర్వదించండి.
అహం దూరతస్తే పదాంభోజ యుగ్మ
ప్రణామేచ్ఛయా గత్య సేవాం కరోమి
సకృత్సేవయా నిత్య సేవాఫలం త్వం
ప్రయచ్ఛ ప్రయచ్ఛ ప్రభో వేంకటేశ.
భావం
ప్రభువైన వేంకటేశ్వరా! నీ పాద పద్మాలకు నమస్కరించాలన్న తపనతో ఎంతో దూరం నుంచి వచ్చి సేవించుచున్నాను. ఒక్కసారి చేసిన సేవకు నిత్యసేవ ఫలితాన్ని ప్రసాదించి నా జీవితానికి మార్గాన్ని కలిగించు స్వామి.
అజ్ఞానినా మయా దోషా
నశేషా న్విహితాన్‌ హరే
క్షమస్వ త్వం క్షమస్వ త్వం
శేషశైల శిఖామణే.
భావం
ఓ శేషశైలవాస హరీ! నేను అజ్ఞానంతో చేసిన అనేక అపరాధాలను క్షమించి, నా మీద దయ చూపి, నన్ను రక్షించమని మీకు ప్రార్థిస్తున్నాను. మీ దయా సముద్రంతో నా తప్పులను విస్మరించి, నాకు ఆశ్రయం కల్పించండి.