bakthivahini
Soundarya Lahari Telugu Lo
నఖానాం ముద్ద్యోతై ర్నవనళినరాగం విహసతాం
కరాణాం తే కాంతిం కథయ కథయామః కథముమే!
కయాచిద్వా సామ్యం భజతు కలయా హస్తకమలం
యది క్రీడాలక్ష్మీచరణతలలాక్షారసచణమ్
తాత్పర్యం:
ఓ దేవీ ఉమా! క్రొత్తగా వికసించిన కమలం యొక్క ఎరుపుదనాన్ని సైతం నవ్వే నీ చేతి గోళ్ళ కాంతిని ఏమని వర్ణించగలం? క్రీడల్లో ఆడుకునే లక్ష్మీదేవి పాదాలకు అంటిన లక్క రసంతో పోలిక కుదరనప్పుడు, నీ చేతి వేళ్ళ కాంతితో ఒక కమలం ఎలా పోల్చబడుతుంది? అంటే, కమలం కన్నా కూడా నీ చేతి వేళ్ళ కాంతి గొప్పది.
సమం దేవి! స్కందద్విపవదనపీతం స్తనయుగం
తవేదం నః ఖేదం హరతు సతతం ప్రస్నుతముఖమ్,
యదాలోక్యా శంకాకులితహృదయో హాసజనకః
స్వకుంభౌ హేరంబః పరిమృశతి హస్తేన ఝటితి
తాత్పర్యం:
ఓ దేవీ అంబా! నీ చనుబాలు తాగే కుమారస్వామి, వినాయకుడు ఇద్దరికీ సమానంగా పాలందించే, ఎల్లప్పుడూ స్రవిస్తూ ఉండే నీ చనుగవ మా కష్టాలను తొలగించుగాక. నీ చనుగవను చూసి తన కుంభాలనే నీ చనుగవ అని శంకించి, మనసులో నవ్వుకుంటూ గణపతి తన కుంభాలను చేతులతో త్వరగా తడుముకుంటాడు.
మృణాళీమృద్వీనాం తవ భుజలతానాం చతసృణాం
చతుర్భి స్సౌందర్యం సరసిజభవః స్తౌతి వదనైః,
నఖేభ్యః సంత్రస్య ప్రథమమధనా దంధకరిపోః
కుమారావద్యాపి ద్విరదవదనః క్రౌంచదలనః
తాత్పర్యం:
ఓ హిమవత్పుత్రీ! తామరతూడు వలె సుకుమారమైన నీ నాలుగు భుజాలను చూసి, బ్రహ్మదేవుడు తన నాలుగు ముఖాలతో పొగుడుతాడు. ఈశ్వరుని కోపం వలన కామదేవుడు మన్మథుడు భస్మమయ్యాడు. ఆ భయంతోనే ఇంకా స్త్రీ సుఖాన్ని కోరుకోని బాలకులుగా గణపతి, కుమారస్వామి ఉన్నారు.
తవ స్తన్యం మన్యే ధరణిధరకన్యే! హృదయతః
పయః పారావారః పరివహతి సారస్వతమివ,
దయావత్యా దత్తం ద్రవిడశిశురాస్వాద్య తవ యత్
కవీనాం ప్రౌఢానామజని కమనీయః కవయితా
తాత్పర్యం:
ఓ హిమవత్పుత్రీ! నీ చనుబాలు హృదయం నుండి ఉబికి వస్తున్న పాలసముద్రం వలె అపారమైన సరస్వతి (జ్ఞానం) అని నేను భావిస్తున్నాను. దయగల తల్లివైన నీవు ప్రసాదించిన ఆ పాలను ఆస్వాదించిన ద్రవిడ శిశువు (తిరుజ్ఞానసంబందర్) గొప్ప కవులకే ప్రశంసనీయుడైన కవిగా మారాడు.
వహ త్యంబ! స్తంబేరమదనుజకుంభప్రకృతిభిః
సమారబ్ధాం ముక్తామణిభిరమలాం హారలతికామ్,
కుచాభోగో బింబాధరరుచిభిరంతః శబలితాం
ప్రతాపవ్యామిశ్రాం పురదమయితుః కీర్తిమివ తే
తాత్పర్యం:
ఓ అంబా! నీ విశాలమైన వక్షస్థలంపై, గజాసురుడి కుంభస్థలం నుండి వచ్చిన స్వచ్ఛమైన ముత్యాలతో తయారు చేయబడిన, నీ బింబం లాంటి అధరాల కాంతిచే ఎరుపు వర్ణం సంతరించుకున్న, శివుని ప్రతాపంతో కూడిన యశస్సులాంటి ముత్యాల హారాన్ని ధరించావు.
హరక్రోధజ్వాలావళిభిరవలీఢేన వపుషా
గభీరే తే నాభీసరసి కృతసంగో మనసిజః,
సముత్తస్థౌ తస్మాదచలతనయే! ధూమలతికా
జనస్తాం జానీతే తవ జనని! రోమావళిరితి
తాత్పర్యం:
ఓ పర్వతరాజపుత్రీ! ఈశ్వరుని కోపాగ్ని జ్వాలలకు దగ్ధమైన దేహంతో మన్మథుడు నీ లోతైన నాభీ సరోవరాన్ని ఆశ్రయించాడు. అగ్నితో దగ్ధమైన అతని శరీరం నుండి వెలువడిన పొగ తీగనే ప్రజలు నీ నూగారుగా తలుస్తున్నారు.
యదేతత్కాళిందీతనుతరతరంగాకృతి శివే!
కృశే మధ్యే కించి జ్జనని తవ య ద్భాతి సుధియామ్,
విమర్దా దన్యోన్యం కుచకలశయోరంతరంగతం
తనుభూతం వ్యోమ ప్రవిశదివ నాభిం కుహరిణీమ్
తాత్పర్యం:
ఓ శుభకారిణీ! ఓ తల్లీ! యమునానదిలోని సన్నని అలల వంటి ఆకారంలో, సన్నని నీ నడుముపై కొద్దిగా కనిపించే నూగారును పండితులు నీ కుచకలశాల ఒరిపిడి వలన ఇంకా సన్నగా అయిన ఆకాశం, గుహలాంటి నాభిని ప్రవేశిస్తున్నట్లుగా భావిస్తారు.
స్థిరో గంగావర్తః స్తనముకుళరోమావళిలతా
కలావాలం కుండం కుసుమశరతేజోహుతభుజః,
రతేరీడాగారం కిమపి తవ నాభిర్గిరిసుతే!
బిలద్వారం సిద్ధేర్గిరిశనయనానాం విజయతే
తాత్పర్యం:
ఓ పర్వతకుమారీ! నీ నాభి, గంగానది సుడిగుండం వలె, నీ కుచమొగ్గలకూ, నూగారులతకూ పాదు వలె, మన్మథుని తేజస్సు అనే అగ్నికి గుండం వలె, రతీదేవికి విహారభవనం వలె, శివుని కన్నులకు సాధన సిద్ధులకు గుహద్వారం వలె ఉన్నది.
నిసర్గక్షీణస్య స్తనతటభరేణ క్లమజుషో
నమన్మూర్తేర్నారీతిలక! శనకై స్త్రుట్యత ఇవ,
చిరం తే మధ్యస్య త్రుటితతటినీతీరతరుణా
సమావస్థాస్థేమ్నో భవతు కుశలం శైలతనయే!
తాత్పర్యం:
ఓ స్త్రీలందరికీ ఆభరణం లాంటి దేవీ! ఓ శైలపుత్రీ! నీవు సహజంగా సన్నగా ఉన్నా, చనుగవ బరువుతో వంగుతూ, నెమ్మదిగా విరిగిపోతుందా అన్నట్లుగా కనబడుతున్న నీ నడుము, నది ఒడ్డున విరిగిపోయిన చెట్టులాంటి స్థితిలో ఉన్నా, అది ఎల్లప్పుడూ కుశలంగా, బలంగా ఉండుగాక.
కుచౌ సద్యః స్విద్యత్తటఘటితకూర్పాసభిదురౌ
కషంతౌ దోర్మూలే కనకకలశాభౌ కలయతా,
తవ త్రాతుం భంగాదలమితి వలగ్నం తనుభువా
త్రిధా నద్ధం దేవి! త్రివళిలవలీవల్లిభిరివ
తాత్పర్యం:
ఓ దేవీ! చెమటతో తడిసి, రవికను కూడా తెంచుకునేంత బరువుగా ఉండి, చంకల కింద వరకూ వ్యాపించిన బంగారు కలశాల వంటి నీ చనుగవను మోయడానికి, నీ సన్నని నడుము విరిగిపోకుండా మన్మథుడు ఏలకీలతలచే మూడు పేటలుగా బిగించినట్లుగా నీ పొట్టపై మూడు వళులు (గీతలు) చక్కగా కనబడుతున్నాయి.
